Την περίοδο 1922-1924 κατέφθασαν στην Μακεδονία πάνω από 270.000 πρόσφυγες. Οι περισσότεροι εγκατέλειψαν τις εστίες του στη Μικρά Ασία δια θαλάσσης και έφτασαν στη Θεσσαλονίκη με πλοία. Αμέσως μετά την αποβίβασή τους, οι πρόσφυγες έπρεπε να αναζητήσουν κατάλυμα στο κέντρο της πόλης (σπίτια, ξενοδοχεία, πλατείες, δρόμους, αγορές, εκκλησίες και άλλους δημόσιους χώρους). Μέσα σε μικρό […]
Ο καλύτερα σωζόμενος μακεδονικός τάφος στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης βρίσκεται στον Φοίνικα, στον οδικό κόμβο πίσω από το Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Άγιος Παύλος. Το μνημείο αποκαλύφθηκε την άνοιξη του 1987 κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής της περιφερειακής οδού. Ανήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο ταφικών μνημείων των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων που σχημάτιζαν εκτεταμένο […]
Η Χριστιανική Ένωση Νεανίδων ιδρύθηκε το 1925 με πρωτοβουλία της Σοφίας Μαυρογορδάτου και ξεκίνησε τη δράση της στην Καλαμαριά διδάσκοντας γραφή και ανάγνωση στις εργάτριες του συνοικισμού. Σκοπός ήταν να δώσει στις γυναίκες τη δυνατότητα να μπορούν να υπογράφουν όταν λάμβαναν τον μισθό τους. Το 1938 η Χ.Ε.Ν. ανέλαβε τη λειτουργία του παιδικού σταθμού και […]
Το Κολέγιο Ανατόλια είχε ιδρυθεί το 1886 από Αμερικανούς ιεραπόστολους στη Μερζιφούντα της Μικράς Ασίας ως σχολείο για τα μέλη της ελληνικής και αρμενικής κοινότητας. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, το σχολείο μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη και στεγάστηκε, προσωρινά, σε εγκαταστάσεις στην οδό Αλλατίνη. Το 1930, κάποιες μαθήτριες του κολεγίου ίδρυσαν τον […]
Η Μικρασιατική Καταστροφή και ο βίαιος ξεριζωμός εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από τις εστίες τους στη Μικρά Ασία και την ανατολική Θράκη προκάλεσε σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Ένα από τα πιο επείγοντα θέματα, που έπρεπε να αντιμετωπίσει το ελληνικό κράτος την επαύριον της άφιξης ενάμισι εκατομμυρίου προσφύγων ήταν η περίθαλψη και φροντίδα δεκάδων χιλιάδων ορφανών. […]
Η ασφυκτική πίεση που ασκούσαν οι στρατιωτικές δυνάμεις των Κεντρικών Δυνάμεων στη Σερβία ώθησε τους συμμάχους της Entente να εγκρίνουν την αποστολή στρατευμάτων στη Μακεδονία προκειμένου να βοηθήσουν τους Σέρβους. Το Μακεδονικό Μέτωπο εξελίχθηκε γρήγορα σε μια πολυεθνική δύναμη Γάλλων, Άγγλων, Σέρβων, Ρώσων, Ιταλών, Ελλήνων και αποικιακών στρατευμάτων από την Ασία και την Αφρική, που […]
Το Παλατάκι ή Κυβερνείο είναι ένα νεοκλασικό κτήριο στο ακρωτήριο του Μικρού Εμβόλου ή αλλιώς Καραμπουρνάκι. Θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα ανακτορικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής με προπύλαιο και περιστύλιο αποτελούμενο από ιωνικούς κίονες. Στο οικόπεδο υπάρχει επίσης εκκλησάκι, ελικοδρόμιο καθώς και πρόσβαση στη θάλασσα, όπου υπήρχε μικρή μαρίνα ελλιμενισμού. Σχεδιάστηκε από τον Περικλή Σακελλάριο και τον Ιωάννη Χριστόπουλο […]
Η μαρίνα της Καλαμαριάς (Αρετσού) βρίσκεται στο νότιο μέτωπο της παράκτιας ζώνης του δήμου στην περιοχή «Μικρό έμβολο». Απέχει περίπου επτά χιλιόμετρα από το κέντρο της Θεσσαλονίκης και προσφέρει 242 θέσεις ελλιμενισμού για σκάφη μέχρι τριάντα μέτρα μήκος. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε παραχωρήσει την παράκτια ζώνη στους πρόσφυγες. Στο πέρασμα των δεκαετιών, όμως, η ανάπτυξη […]
Το Φαρμακευτικό Μουσείο ιδρύθηκε το 2007 και στεγάζεται στο κτίριο των γραφείων του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως 173-175 στον Φοίνικα. Το μουσείο προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να γνωρίσουν σπάνια εκθέματα και κειμήλια που σχετίζονται με τη φαρμακευτική ιστορία της Ελλάδας από τον 15ο αιώνα έως σήμερα. Η συλλογή του μουσείου περιλαμβάνει […]
«Εμείς δεν χτίζουμε μια εκκλησία για τα πανάθλια και δύστυχα αυτά χρόνια αλλά για το όραμα μιας νέας εποχής, για να εμπνεύσουμε στον κόσμο μας ότι τα βάσανα θα περάσουν και ότι θα έλθουν μέρες που ο συνοικισμός της Καλαμαριάς θα είναι ένα υπόδειγμα. Και τότε η εκκλησία αυτή θα είναι αντάξιο μνημείο της προόδου […]
Η πρώτη εκκλησία της Νέας Κρήνης στεγαζόταν σε πρόχειρη παράγκα, η οποία σύντομα αποδείχτηκε ανεπαρκής και επικίνδυνη. Το 1948 συγκροτήθηκε ερανική επιτροπή με στόχο την συγκέντρωση χρημάτων για την ανέγερση νέου ναού αλλά οι περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες των κατοίκων, που ήταν κυρίως ψαράδες, δυσχέραινε την αποπεράτωση του ναού και κατέστησε αναγκάια την έκκληση για υλική […]
Ο συνοικισμός του Κατιρλί ήταν μικρός και δεν μπορούσε να συντηρήσει οικονομικά μια εκκλησία. Οι κάτοικοι όμως είχαν καημό να ανεγείρουν τη δική τους εκκλησία. Ύστερα από δική τους πρωτοβουλία, χωρίς διορισμένο ιερέα και χωρίς προηγούμενη έγκριση από τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, στις 29 Αυγούστου 1932, κατάφεραν να εορτάσουν τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου […]
Στη θέση του ναού υψωνόταν αρχικά παράπηγμα αφιερωμένο στους Ταξιάρχες. Η εικόνα θεωρούνταν θαυματουργή και είχε έρθει από τη Μικρά Ασία με τους πρόσφυγες. Την ημέρα του εορτασμού των Αγίων γίνονταν η περιφορά της, κατά τον μέγα εσπερινό. Ιδιαίτερο κύρος προσέδιδε στην τελετή, η συνοδεία της μπάντας του «Αριστοτέλη» Καλαμαριάς, η συμμετοχή επισκόπου στη λειτουργία, […]
Τα πρώτα χρόνια οι κάτοικοι των συνοικισμών Βότση, Βυζαντίου και Κηφισιάς εκκλησιάζονταν στον Ιερό Ναό του Αγίου Ελευθερίου στο Ντεπώ ή στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής που βρισκόταν μέσα στο στρατόπεδο Νταλίπη. Επιθυμούσαν όμως την ίδρυση δικής τους ενορίας. Η ανέγερση του ναού ξεκίνησε το 1957 μετά από πολλές προσπάθειες, παραστάσεις προς υπουργούς, προσωπική […]
Ο ναός θεμελιώθηκε το 1963 και αποπερατώθηκε το 1967. Μέχρι τότε οι λατρευτικές ανάγκες των κατοίκων εξυπηρετούνταν από τον ναό του Αγίου Παντελεήμωνος στο Βότση. Ο ιερέας του πραγματοποιούσε ακολουθίες σε μία αίθουσα του 9ου Δημοτικού Σχολείου. Το οικόπεδο στο οποίο ανεγέρθηκε η εκκλησία παραχωρήθηκε από την Πρόνοια, ενώ η Νομαρχία Θεσσαλονίκης πρόσφερε οικονομική ενίσχυση […]
Το 1965 ορισμένοι κάτοικοι της Νέας Κρήνης ίδρυσαν τον Σύλλογο Εργατοϋπαλλήλων Οικισμού Νέας Κρήνης «Ο Άγιος Ιωάννης» και τόνισαν στον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης την άμεση ανάγκη ίδρυσης ναού στην περιοχή. Η αναμενόμενη αύξηση του πληθυσμού, η έλλειψη συγκοινωνίας που δυσκόλευε (ειδικά τον χειμώνα) την πρόσβαση στον πλησιέστερο ναό της Αγίας Παρασκευής και ο κίνδυνος προσηλυτισμού από […]
Η ενορία του Αγίου Νικολάου ιδρύθηκε το 1926 και αγωνιζόταν να καλύψει τις ανάγκες της με πενιχρά έσοδα. Ο ναός ενισχύθηκε οικονομικά από Έλληνες ομογενείς της Αμερικής, που κατάγονταν από την Αρετσού της Μικράς Ασίας, με το ποσό των 60.000 δρχ. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ο ναός υπέστη πολλές καταστροφές από τα γερμανικά στρατεύματα, […]
Η πλατεία Ντέιν τιμά τον Άγγλο αξιωματικό Dein και τις ηρωικές του πράξεις στο Ρύσιο Αρετσούς της Βιθυνίας τον Σεπτέμβριο του 1922. Το Ρύσιο ήταν μια πλούσια κωμόπολη 8.000 περίπου κατοίκων, που ασχολούνταν με την αλιεία και τη γεωργία. Μετά την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, την άνοιξη του 1919, εγκαταστάθηκε στην πόλη κλιμάκιο […]
Το Πάρκο Αξέχαστων ή Αλησμόνητων-Χαμένων Πατρίδων κατασκευάστηκε την περίοδο 1982-1986 στο πλαίσιο του εορτασμού των 2300 χρόνων της Θεσσαλονίκης. Καλύπτει μεγάλη έκταση και περιλαμβάνει μικρό υπαίθριο αμφιθέατρο, πλατεία, χώροι με γκαζόν και καλλωπιστικά φυτά και κλίμακα που οδηγεί στο χώρο του μνημείου που είναι αφιερωμένο στις Αλησμόνητες Πατρίδες του ελληνισμού. Το μνημείο είναι έργο του […]
Το Άλσος Αγνοουμένων Κυπρίων είναι χώρος μνήμης αφιερωμένος στους αγνοούμενους της Κύπρου. Σε μία τεράστια έκταση μέσα στο στρατόπεδο Κόδρα φυτεύτηκαν 1619 κυπαρίσσια, αριθμός που ισοδυναμεί με τους Ελληνοκύπριους και Έλληνες που αγνοούνται ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής και παράνομης κατοχής του 37% της Κύπρου. Οι αγνοούμενοι περιλαμβάνουν ένστολους και αμάχους, που συνελήφθησαν από τις […]
Το μνημείο για τους πεσόντες του μπλόκου της Καλαμαριάς (13 Αυγούστου 1944) φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Ιωάννη Φανακίδη και τοποθετήθηκε στο ομώνυμο πάρκο επί της οδού Κερασούντος το 1983. Το έργο είναι εμπνευσμένο από τα γεγονότα της 13ης Αυγούστου 1944, όταν οι Γερμανοί κατακτητές συνοδευόμενοι από Έλληνες συνεργάτες του διαβόητου τάγματος του Δάγκουλα περικύκλωσαν το […]
Το μνημείο Πεσόντων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου φιλοτεχνήθηκε από τον Θεσσαλονικιό καλλιτέχνη Κυριάκο Καμπαδάκη και τοποθετήθηκε στην Πλατεία Σκρα το 1981. Παρουσιάζει μία γυναίκα που έχει παραμορφωθεί από την πείνα, την ανέχεια, τη φωτιά και τα δεινά του πολέμου. Πρόκειται για μια κραυγή εναντίον του πολέμου και των καταστρεπτικών συνεπειών του για την ανθρωπότητα. Ο […]
Η έγνοια για την εκπαίδευση είναι κοινό γνώρισμα όλων των Ελλήνων γονιών και απασχολούσε τους πρόσφυγες από την πρώτη στιγμή της άφιξής τους στην Καλαμαριά. Στην αρχή η ανάγκη επιβίωσης και εξασφάλισης στέγης και τροφής ήταν πιεστική, οπότε δεν υπήρχε δυνατότητα για συγκεκριμένη παρέμβαση στο ζήτημα της παιδείας. Μετά την οριστικοποίηση του τόπου εγκατάστασης και […]
Ο Νικόλαος Βότσης γεννήθηκε το 1877 στην Ύδρα. Ήταν δισέγγονος του Γεωργίου Κουντουριώτη (πλοιοκτήτη και πρωθυπουργού της Ελλάδας) και ανιψιός του Παύλου Κουντουριώτη. Μετά την αποφοίτησή του από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων έλαβε μέρος στον θαλάσσιο αποκλεισμό της Κρήτης, στις αρχές του 1897. Όταν ξέσπασε ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος, ο Βότσης ήταν κυβερνήτης του τορπιλοβόλου […]
Το Μουσείο Φωτογραφίας «Χρήστος Καλεμκερής» ιδρύθηκε το 2001 ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου για την προστασία και αξιοποίηση του φωτογραφικού αρχείου του Χρήστου Καλεμκερή. Ο Χρήστος Καλεμκερής γεννήθηκε το 1930. Οι γονείς του ήταν Μικρασιάτες πρόσφυγες και ο ίδιος έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Καλαμαριά. Ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία ως ζαχαροπλάστης αλλά σύντομα […]
Ο Μορφωτικός Γυμναστικός Σύλλογος «Ο Απόλλων» ιδρύθηκε από ομάδα Ποντίων το 1926. Αρχικά διέθετε τμήματα μαντολινάτας, χορωδίας (ανδρική και γυναικεία), ποδοσφαίρου και αθλοπαιδιών με στίβο και βόλεϊ. Ιδιαίτερη μέριμνα είχε δοθεί στην κοινωνική πρόνοια και στήριξη των προσφύγων. Ο σύλλογος διατηρούσε ομάδες εθελοντών που προμήθευαν τις προσφυγικές γειτονιές με τρόφιμα, φάρμακα και νερό. Έμβλημα του […]
Το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (Ι.Α.Π.Ε.) ξεκίνησε τη δράση του το 1994 ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου του Δήμου Καλαμαριάς. Η βασική αποστολή του Ι.Α.Π.Ε. είναι η ανάδειξη της ιστορίας και της ταυτότητας του προσφυγικού ελληνισμού και η διατήρηση της μνήμης των συγκλονιστικών γεγονότων που οδήγησαν στον ξεριζωμό και την μετανάστευση των χριστιανών της Μικράς […]
Το πάρκο Ούλoφ Πάλμε βρίσκεται στην πλαζ Αρετσούς στη Νέα Κρήνη. Το κομμάτι γης που καταλαμβάνει το πάρκο ανήκε κάποτε στην οικογένεια Γεωργιάδη, που είχε δραστηριοποιηθεί στον χώρο της ζυθοποιίας. Η βίλα Γεωργιάδη αποτελούσε τοπικό ορόσημο αλλά είχε εγκαταλειφθεί στην τύχη της. Μετά από συμφωνία της οικογένειας με τον Δήμο Καλαμαριάς, ένα τμήμα του οικοπέδου […]
Στο πάρκο της Αμισού βρίσκεται η προτομή του Σταύρου Καρατζά, έργο του Ευάγγελου Κεσίδη. Ο Σταύρος Καρατζάς, συνταξιούχος αξιωματικός της χωροφυλακής, υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος της Καλαμαριάς. Εκλέχθηκε το 1951 με 15 συμβούλους, ενώ υπηρέτησε την πόλη από το συγκεκριμένο αξίωμα επί τρεις συναπτές θητείες. Ο Κεσίδης κατορθώνει να αποτυπώσει ένα πορτρέτο του Καρατζά […]
Ο Γιώργος ή Γώγος Πετρίδης έχει χαρακτηριστεί ως ο Πατριάρχης της Ποντιακής λύρας. Γεννημένος το 1917 ή 1918 στο Φαντάκ, ένα χωριό σε κοντινή απόσταση από την ΄Ολασα της Τραπεζούντας, ο Πετρίδης ήρθε στην Ελλάδα το 1922 όταν η οικογένειά του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον τόπο της. Σε αντίθεση με τους περισσότερους πρόσφυγες από το […]
Την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2020, με πρωτοβουλία του Ιστορικού Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (ΙΑΠΕ) του Δήμου Καλαμαριάς και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ) πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της Στήλης Μνήμης του Εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ, στη συμβολή των οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Αριστείδου στον συνοικισμό Βότση. Επίσης, στην πρόσοψη του κλειστού γυμναστηρίου της ΓΓ Αθλητισμού στην οδό Αριστείδου, […]